Co się dzieje w Tigray? Wyjaśnienie brutalnej wojny domowej w Etiopii
W północnej Etiopii miliony zostały przesiedlone, a tysiące zabite przez wojska rządowe, a głód wisi w powietrzu
- Czy wojna domowa w Etiopii jest „punktem zwrotnym”, gdy rebelianci Tigray odbiją kluczowe miasta?
- Czy przemoc w Tigray może przerodzić się w ludobójstwo?
- Co się dzieje w Tigray? Wyjaśnienie brutalnej wojny domowej w Etiopii
- Wojna domowa w Etiopii: od „afrykańskiej historii sukcesu” po brutalny konflikt
- Tydzień bez opakowania: Czy etiopski premier jest bohaterem czy złoczyńcą?
- Dlaczego Etiopia może zmierzać w kierunku wojny domowej
Etiopczycy z Tigray protestują przed Departamentem Stosunków Międzynarodowych i Współpracy (DIRCO) w Pretorii w RPA w listopadzie 2020 r.
PHILL MAGAKOE/AFP przez Getty Images
Etiopia była do zeszłego roku postrzegana jako jedna z ostatnich historii sukcesu Afryki. Od połowy lat 90. zaczęła zmierzać w kierunku demokracji, a ze stanu skrajnej nędzy – w 2000 roku była drugim najbiedniejszym krajem świata – stała się wzorem szybkiego, efektywnego rozwoju. W 2019 roku premier Abiy Ahmed zdobył Pokojową Nagrodę Nobla za zakończenie 20-letniej wojny Etiopii z sąsiednią Erytreą.
Jednak podstawowe napięcia etniczne narodu i jego brutalna historia okazały się trudne do ucieczki. Tigray, najbardziej wysunięty na północ region Etiopii, często był punkt kontaktowy ds. sporów . Jest domem dla siedmiu milionów ludzi ze 112 milionów Etiopii: Tigrayanie są trzecią co do wielkości grupą etniczną w kraju (dwie największe, Oromo i Amhara, stanowią ponad 60%). Mają silną lokalną tożsamość prawosławnych chrześcijan i silne poczucie żalu wobec rządu centralnego.
Jak te napięcia wpłynęły na wydarzenia?
W 1974 roku ostatni cesarz Etiopii, Haile Selassie, został obalony przez socjalistyczną juntę. Podczas długiego okresu rządów wojskowych i wojny domowej Tigray strasznie ucierpiał: był epicentrum wielkiego głodu w 1984 roku. Jednak separatystyczny Ludowy Front Wyzwolenia Tigray (TPLF) stał się najpotężniejszą grupą rebeliantów w kraju; utworzyła sojusz, który w 1991 roku ostatecznie obalił komunistyczną dyktaturę.
W kolejnych latach etiopska polityka została zdominowana przez polityków TPLF, takich jak Meles Zenawi, jej premier w latach 1995-2012. Rządy Melesa doprowadziły Etiopię do dobrobytu i stabilności, ale były również represyjne i miały niesprawiedliwą korzyść dla Tigrayjczyków. Wywołało to wielką niechęć ze strony 80 innych grup etnicznych Etiopii.
Koalicja TPLF została ostatecznie wyparta w 2018 r. przez falę masowych protestów kierowanych przez obecnego premiera Abiy, którego zaplecze znajduje się we własnej grupie etnicznej Oromo. Utworzył pan-etiopską Partię Dobrobytu i usunął Tigrayan z kluczowych stanowisk.
Premier Etiopii Abiy Ahmed otrzymuje bukiet kwiatów po przybyciu do miasta Jimma w czerwcu 2021 r.
MARCO LONGARI / AFP przez Getty Images
Dlaczego doprowadziło to do obecnego konfliktu?
TPLF, która pozostała u władzy w Tigray, postrzegała centralizację panetiopskiej polityki Abiy jako podkopującą system federalny kraju i jego delikatną równowagę etniczną. Abiy z kolei oskarżył Tigrayan o bezczelne łamanie autorytetu rządu centralnego – zwłaszcza poprzez przeprowadzenie wyborów we wrześniu pomimo krajowego odroczenia zainicjowanego z powodu pandemii Covid-19.
Sytuacja osiągnęła punkt kulminacyjny na początku listopada 2020 r., kiedy milicja TPLF przypuściła atak na etiopską bazę wojskową w Tigray w celu przejęcia broni. TPLF twierdziło, że był to strajk wyprzedzający; w każdym razie kilka godzin później Abiy rozpoczął poważną ofensywę wojskową na Tigray i ogłosił sześciomiesięczny stan wyjątkowy w regionie.
Jak rozegrał się konflikt?
Trudno mieć pewność, ponieważ rząd narzucił Tigrayowi zaciemnienie w mediach. Wydaje się jednak, że obie strony przeceniły własne siły; a to doprowadziło do makabrycznego i przedłużającego się konfliktu. Armia etiopska wkroczyła do Mekelle, stolicy regionu Tigray, i wypowiedziała wojnę.
Ale TPLF jest dobrze uzbrojona po dziesięcioleciach konfliktów regionalnych i rozproszyła się, jak ubolewał Abiy, jak mąka na wietrze na surowe wyżyny Tigray, pozostawiając armię federalną walczącą z partyzancką wojną. Aby wzmocnić swoje siły, armia etiopska połączyła się z milicjami z Amhary, na południe od Tigray, oraz z oddziałami Erytrei, których dyktatura obwinia TPLF za długą wojnę toczoną przez oba narody.
Jak zła jest sytuacja?
Naprawdę okropne. W ciągu siedmiu miesięcy walk około dwóch milionów ludzi zostało wysiedlonych ze swoich domów w Tigray, a ponad 60 000 uciekło do sąsiedniego Sudanu. Informacje o ofiarach śmiertelnych są skąpe, ale jasne jest, że tysiące, jeśli nie dziesiątki tysięcy ludzi zostało zabitych. Istnieje wiele dobrze poświadczonych przypadków masakr cywilów. Tysiące innych zostało uwięzionych bez procesu. Około 80% szpitali w regionie zostało splądrowanych i zniszczonych w kampanii mającej na celu osłabienie usług medycznych, głównie przez siły erytrejskie.
Istnieją wyraźne dowody okrucieństw po obu stronach; Oddziały etiopskie i erytrejskie zostały oskarżone o wykorzystywanie gwałtu jako broni wojennej. Gwałt zaczyna się w wieku ośmiu lat, a kończy w wieku 72 lat, powiedziała etiopska zakonnica Opiekun . Jest tak rozpowszechniony, że widzę go wszędzie... Ten gwałt jest publicznie, wobec rodziny, mężów, wobec wszystkich. W końcu zniszczeniu uległy także pola, magazyny żywności i systemy nawadniające.
Protestujący Tigray przed ONZ w Nowym Jorku
Czy to spowodowało głód?
Według agencji ONZ ponad 350 000 ludzi w regionie cierpi z powodu katastrofalnego głodu. Kolejne dwa miliony ludzi znajdują się na krawędzi poważnego kryzysu. Ponad 5,5 miliona ludzi w Tigray potrzebuje pomocy żywnościowej. Aby można było ogłosić głód, co najmniej 20% populacji musi cierpieć z powodu skrajnych niedoborów żywności, więc technicznie rzecz biorąc, region nie znosi głodu; ale katastrofa humanitarna już trwa.
Jak zareagował świat?
Powoli. Unia Afrykańska, w której Etiopia jest głównym graczem, nie podjęła działań. Wezwania Stanów Zjednoczonych do wycofania sił erytrejskich i amharskich z Tigray nie zostały wysłuchane. W maju Waszyngton z opóźnieniem nałożył sankcje na Etiopię – ważnego sojusznika USA w niestabilnym Rogu Afryki – oraz na Erytreę. W międzyczasie UE odroczyła prawie 90 mln euro wypłat wsparcia budżetowego dla Etiopii, które, jak twierdzi, nie zostaną wznowione bez nieskrępowanego dostępu pomocy humanitarnej i niezależnego śledztwa w sprawie naruszeń praw popełnionych podczas konfliktu.
Ale etiopscy urzędnicy odrzucili wezwania do zawieszenia broni. A wśród oburzenia na okrucieństwa popełnione przez siły sprzymierzone z rządem, dziesiątki tysięcy młodych mężczyzn zgłosiło się na ochotnika do walki z siłami Tigrayan, co sprawia, że rychłe rozwiązanie konfliktu jest mało prawdopodobne.
Abiy: od rozjemcy do watażki
Nie tak dawno Etiopia była w szponach Abiymanii. Po wyborze w 2018 roku premier Etiopii zainicjował szereg ambitnych reform mających na celu zjednoczenie historycznie podzielonego narodu. Uwolniono tysiące więźniów politycznych; uliczni sprzedawcy w Addis Abebie sprzedawali naklejki, plakaty i T-shirty z jego twarzą; stacje radiowe nadawały o nim entuzjastyczne piosenki.
W 2019 roku Abiy otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla za zakończenie 20-letniej wojny swojego kraju z Erytreą. Wojna jest uosobieniem piekła, powiedział w swoim przemówieniu, w którym podziękował erytrejskiemu dyktatorowi Isaiasowi Afwerkiemu.
Premier Abiy jest widziany na scenie podczas ceremonii wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla 2019 w Ratuszu Miasta Oslo
Erik Valestrand / Getty Images
Dwa lata później siły pod jego kontrolą toczą brutalną wojnę z własnym ludem. Stany Zjednoczone oskarżyły rząd Abiy o czystki etniczne w Tigray; patriarcha etiopskiego kościoła prawosławnego powiedział, że rząd dokonuje ludobójstwa.
Etiopia ponownie opóźniła wybory, które miały się odbyć 5 czerwca, powołując się na problemy logistyczne; mają się teraz odbyć 21 czerwca (UE odwołała plany obserwacji wyborów, twierdząc, że nie otrzymała niezbędnych zapewnień od rządu). I bez śladu, by złagodził swoją kampanię wojskową w Tigray, Abiy z dnia na dzień wygląda bardziej jak siłacze z przeszłości Etiopii.
