Jak Darwin zmienił świat
Dwieście lat po narodzinach Karola Darwina, 12 lutego 1809 r., wciąż odczuwalny jest zmieniający świat wpływ jego teorii ewolucji
Co było takiego nowego w jego teorii?
Religijni fundamentaliści złorzeczą dziś Karolowi Darwinowi za kwestionowanie opisu stworzenia w Genesis, ale w rzeczywistości nie był to poważny problem w czasie jego przełomowej pracy: O pochodzeniu gatunków , opublikowane w 1859. Na długo przed Darwinem wiktoriański geolog Charles Lyell zdemaskował ideę siedmiu dni stworzenia; rzeczywiście, dziewiętnastowieczne badania naukowe zachęcały chrześcijan do postrzegania wczesnych historii biblijnych raczej jako metafor niż dosłownych relacji. Wielu teoretyków przed Darwinem popierało ideę ewolucji – choć dla większości była to zorganizowana przez Boga ewolucja liniowa, marsz do coraz większej doskonałości, z Człowiekiem na szczycie. Tym, co było nowe i głęboko niepokojące w idei Darwina, było to, że zdawała się eliminować potrzebę powoływania się na boski autorytet lub jakiekolwiek poczucie celu lub zamiaru.
A jakie były składniki Wielkiej Idei Darwina?
Opiera się na trzech podstawach: obserwacji, że potomstwo roślin i zwierząt w naturalny sposób różni się od swoich rodziców poprzez losową mutację; założenie, że te zmiany są przekazywane z pokolenia na pokolenie; oraz hipoteza, że w świecie, w którym wzrost populacji przewyższa wzrost dostępnych zasobów, każda osoba ze zmiennością genetyczną, która zapewnia przewagę konkurencyjną w walce o zasoby, ma większe szanse na przeżycie, aby się rozmnożyć i przekazać tę zmienność – ostatecznie prowadząc do nowe gatunki. Darwin nazwał ten proces „doborem naturalnym”, choć nawet to nie było całkowicie nowe.
Kto jeszcze spekulował na temat tych kwestii?
Jego dziadek, między innymi Erasmus Darwin. Na długo przed swoim wnukiem, wybitny erudyta i wolny myśliciel nakreślił swój pogląd – w pracach takich jak Pochodzenie społeczeństwa (1803) – że życie wyewoluowało w wyniku naturalnej zmienności pod wpływem „trzech wielkich obiektów pożądania”: seksu, pożywienia i bezpieczeństwa. Na długo przed swoim wnukiem zdobył gniew konwencjonalnych myślicieli. Pomysł, że „cały gatunek ludzki przypadkowo pochodzi z niezwykłej rodziny małp” jest absurdalny, powiedział autor Rip Van Winkle , Washington Irving, podczas gdy Samuel Taylor Coleridge szydził z pomysłu, że człowiek pochodzi „z jakiegoś szczęśliwego gatunku pawiana”.
Czy Darwin był cudownym dzieckiem?
Daleko stąd. Został wyrzucony ze szkoły w Shrewsbury; porzucił studia medyczne w Edynburgu; a kiedy został wysłany do Cambridge na studia do święceń kapłańskich - aby przygotować go do kapłaństwa anglikańskiego - spędzał czas na fotografowaniu wycieczek i polowaniu na chrząszcze. „Nie obchodzi cię nic poza strzelaniem, psami i łapaniem szczurów, a będziesz hańbą dla siebie i swojej rodziny” – powiedział jego zirytowany ojciec, zamożny lekarz towarzystwa i finansista. Tylko dlatego, że Darwin zaprzyjaźnił się z profesorem botaniki z Cambridge, został zaproszony na wycieczkę do Ziemi Ognistej na pokładzie statku Beagle jako dżentelmen przyrodnik i towarzysz kapitana. Dopiero po tym, jak jego wujek, Josiah Wedgwood, przekonał niechętnego ojca Darwina, by zapłacił za wyprawę, wyruszył w 1831 r. w swoją pięcioletnią odyseję po wybrzeżach Ameryki Południowej.
Czy doszedł do swojej teorii podczas tej podróży?
Nie, ale poczynione przez niego obserwacje i zebrane okazy skierowały go na ścieżkę. Różnice w blisko spokrewnionych gatunkach zięb, które znalazł na odizolowanych wyspach Galapagos (zwłaszcza ich dzioby o różnych kształtach) pomogłyby pokazać, jak zwierzęta ewoluowały, gdy przystosowywały się do źródeł pożywienia, i dały mu pierwsze pojęcie o jego wielkim pomyśle. Jednak w pełni rozwinięta teoria nie nabrała ostatecznego kształtu przez kolejne ćwierć wieku. Co tak długo zajęło mu opublikowanie?
Częściowo dlatego, że nienawidził kontrowersji (kiedyś powiedział, że wyjaśnianie swoich przekonań jest jak „przyznanie się do morderstwa”) i obawiał się skutków dla jego pobożnej chrześcijańskiej żony, Emmy (córki Josiaha Wedgwooda). Kiedy publikował, ograniczył swój opis ewolucji do zwierząt i roślin, unikając trudnej kwestii pochodzenia człowieka jako „otoczonego uprzedzeniami”. Wiedział też, że jeśli jego pomysły mają zostać zaakceptowane, musi przedstawić skrupulatnie popartą sprawę. Wykorzystał więc lata, które upłynęły, aby dodać „ogromne ilości faktów” do swoich obserwacji Beagle, zamieniając swój ogródek kuchenny w laboratorium i rozwijając rozległą sieć korespondentów – przyjaciół, hodowców gołębi, szkółkarzy, urzędników kolonialnych, misjonarzy, hodowców gier , ogrodnicy. Swoją teorię opisał dość szczegółowo w 1844 roku, ale wciąż wahał się przed opublikowaniem, gdy w czerwcu 1858 jeden z jego korespondentów, odkrywca Alfred Russel Wallace, napisał do niego, przedstawiając mechanizm zmiany gatunku identyczny jak jego własny. Wstydząc się swoich „marnotrawnych uczuć” rozczarowania, że jego „priorytet” odkrycia został skompromitowany, Darwin upublicznił swój wielki pomysł w 1859 roku. Czy więc jego teoria uczyniła Darwina ateistą?
Darwin twierdził, że jest tylko agnostykiem, i to raczej osobista tragedia niż nauka sprawiła, że wątpił – zwłaszcza w śmierć jego ukochanej córki Annie, w wieku 10 lat. Po jej śmierci nie chodził już do wiejskiego kościoła i jego niepowodzenie odnalezienie duchowego pocieszenia w swoim smutku wydaje się wzmocnić jego zaufanie do praw naturalnych.
A jego wpływ na naukę?
Pochodzenie nadał biologii jej kluczową zasadę przewodnią. Kiedy genetyka Mendlowska, której towarzyszyło odkrycie chromosomów, została ustanowiona na początku XX wieku, wyjaśniła wiele obserwacji Darwina dotyczących dziedziczności. Kiedy helisa DNA została rozwikłana 50 lat później, posłużyła jako podstawa molekularnej podstawy zmienności genetycznej, na którą działają siły doboru naturalnego. Nawet papież musiał oświadczyć w 1996 roku, że teoria ewolucji Darwina była teraz „więcej niż hipotezą”. Mimo to w sondażu BBC z 2006 roku tylko 48 procent brytyjskiej opinii publicznej zaakceptowało teorię ewolucji jako najlepszy opis rozwoju życia.
