Czym była Kompania Wschodnioindyjska? Tom Hardy wciela się w brytyjską instytucję w tabu BBC
Jest przedstawiana jako „największa, najgorsza międzynarodowa korporacja na świecie”, ale jaka była prawdziwa historia EIC?
BBC
Handel międzynarodowy nie jest chyba najseksowniejszym tematem serialu telewizyjnego, ale kiedy dotyczy Kompanii Wschodnioindyjskiej, a serial jest przebojem BBC z Tomem Hardym w roli głównej, sprawy zaczynają wyglądać interesująco.
Taboo, które rozpocznie się w BBC1 w sobotę, 7 stycznia, jest kierowane przez twórcę Peaky Blinders Stephena Knighta i hollywoodzkiego suprem Ridleya Scotta – i nie jest to dramat z epoki.
W mrocznym, ostrym serialu Hardy gra poszukiwacza przygód Jamesa Keziah Delaneya, który wraca do Anglii po śmierci ojca w 1814 roku, pragnąc krwawej zemsty.
Kompania Wschodnioindyjska odgrywa główną rolę jako krwiożerczy, obalający naród monolit – „największa, najgorsza międzynarodowa korporacja na świecie”, mówi Knight. Codzienny Telegraf – przeciwko któremu stawia się Delaney.
Jednak historycy twierdzą, że ośmioczęściowy dramat fałszywie przedstawia firmę, z której skorzystali zarówno azjatyckie handlowcy, jak i ich angielscy odpowiednicy. Niszczą również ideę Kompanii Wschodnioindyjskiej jako zdolnej do zachowywania się jak międzynarodowa firma lub agencja wywiadowcza.
„Firma nie miała środków na egzekwowanie jakiegokolwiek spisku. Największe bitwy, jakie stoczył z samym sobą”, powiedział Telegraph dr Tirthankar Roy, historyk ekonomii z London School of Economics.
Ale czym była Kompania Wschodnioindyjska? I czy samozwańcze „najwspanialsze społeczeństwo kupców we wszechświecie” było naprawdę tak złe, jak sugerowały głosy od Adama Smitha po Piratów z Karaibów?
Jak narodziła się Kompania Wschodnioindyjska?
Kompania Wschodnioindyjska została założona w sylwestra 1600 roku, kiedy przywilej królewski przyznał grupie londyńskich kupców rozległy monopol na cały angielski handel na wschód od Przylądka Dobrej Nadziei i na zachód od Cieśniny Magellana.
Kontrakt został początkowo przyznany na 15 lat, ale jego przebiegli akcjonariusze zapewnili mu przetrwanie aż do XIX wieku, przekupując i lobbując, aby zapewnić odnowienie monopolu.
Po co to było?
Zrodzona w ślady hiszpańskiej Armady organizacja z powodzeniem przełamała ucisk Hiszpanii i Portugalii w handlu przyprawami w regionie.
Przez stulecia rozszerzył się, by handlować wszystkim, od bulionu i pieprzu po niewolników, bawełnę i indygo. Jej ostatni monopol na chiński handel herbatą został zniesiony w 1833 roku.
Jak bardzo to się stało?
Całkiem duży. W XIX wieku Kompania Wschodnioindyjska generowała prawie połowę handlu w Anglii, zapewniając, że jej interesy były często nie do odróżnienia od interesów kraju. Stał się największym pracodawcą w Londynie, rozciągającym się w dokach, odlewniach, a nawet rzeźniach zbudowanych w celu dostarczania żywności dla głodnych załóg. Jego prywatna armia licząca 260 000 ludzi oznaczała również, że przejęła kontrolę nad całym subkontynentem.
„To nie rząd brytyjski zagarnął Indie pod koniec XVIII wieku, ale niebezpiecznie nieuregulowana prywatna firma z siedzibą w jednym małym biurze o szerokości pięciu okien w Londynie” Opiekun mówi.
Jakie były wyzwania?
Pomimo swojej potęgi, firma musiała nieustannie odstraszać niezależnych handlowców – podobnie jak Delaney z Taboo – których pogardliwie nazywano „intruzami”.
Kiedy rząd ustanowił konkurenta, aby spróbować ukrócić jego władzę, jego dyrektorzy przeprowadzili przymusową fuzję z nowo powstałym. Udało im się nawet odnowić statut monopolisty połączonej organizacji przez Olivera Cromwella w 1657 roku.
Jednak Kompania Wschodnioindyjska popadła w poważne tarapaty finansowe w latach 70. XVIII wieku, kiedy oskarżenia o korupcję i nadużycia władzy doprowadziły do coraz częstszych wezwań do jej powstrzymania.
Ostatecznie firma musiała zwrócić się do Banku Anglii o pożyczkę w wysokości 400 000 funtów, pomimo rocznych zysków w wysokości około 2 milionów funtów. W zamian parlament uchwalił ustawy regulujące sprawy korporacji.
Politycy również, w 1773 roku, przyznali Kompanii Wschodnioindyjskiej monopol na sprzedaż herbaty w amerykańskich koloniach, aby pomóc w pozyskiwaniu gotówki – co zapoczątkowało Boston Tea Party i ostatecznie rewolucję amerykańską.
Jak to się skończyło?
Kompania Wschodnioindyjska była ostatecznie odpowiedzialna za swój upadek, który nastąpił w dużej mierze z powodu katastrofalnego złego zarządzania Indiami.
Firma przejęła kontrolę nad Kalkutą w XVIII wieku, a następnie praktycznie nad całym Bengalem. Ale obwiniano ją za głód w Bengalu w 1770 r., w którym zginęło, jak się szacuje, dziesięć milionów Indian – jedna trzecia populacji.
Dwa kolejne kiepskie zbiory połączyły się katastrofalnie z karnymi podatkami rolnymi Kompanii Wschodnioindyjskiej i złym zarządzaniem ziemią. Rolnicy byli zmuszeni hodować indygo zamiast jedzenia i pojawiły się doniesienia, że głodujący byli zmuszani do jedzenia zmarłych.
W 1857 r. wybuchło powstanie indyjskie, częściowo dlatego, że hinduscy i muzułmańscy żołnierze sprzeciwiali się ładowaniu karabinów przez odgryzanie otwartych nabojów, o których mówiono, że są posmarowane tłuszczem krów i świń, zwierząt zakazanych przez ich religię.
Kompania Wschodnioindyjska stłumiła bunt po dziewięciu miesiącach, wieszając dziesiątki tysięcy podejrzanych o buntowników wzdłuż Gangesu. Ale krwawy incydent był ostatnią kroplą dla parlamentu. Firma została rozwiązana rok później, a władzę w Indiach przejął brytyjski Raj.
